Τι είναι η ωχρά κηλίδα;
Η ωχρά κηλίδα είναι μία ανατομική περιοχή του αμφιβληστροειδούς χιτώνα, ο οποίος βρίσκεται στο βυθό του οφθαλμού. Στην ωχρά κηλίδα εντοπίζονται σε μεγάλη συγκέντρωση εξειδικευμένα κύτταρα – φωτουποδοχείς, πάνω στα οποία εστιάζεται κυρίως η δέσμη φωτός που κάθε στιγμή περνάει από το εξωτερικό περιβάλλον στο εσωτερικό του οφθαλμού. Η ωχρά κηλίδα περιέχει ακόμη ειδικές φωτοευαίσθητες χρωστικές ουσίες, τις ξανθοφύλλες, οι οποίες βοηθούν στην απορρόφηση του φωτός και στην προστασία της ωχράς από το οξειδωτικό στρες. Είναι υπεύθυνη για την κεντρική ευκρινή όραση και την αντίληψη των χρωμάτων.
Ταξινόμηση / θεραπεία
Η ωχρά κηλίδα μπορεί να υποστεί βλάβη από διάφορες καταστάσεις και ασθένειες. Οι παθήσεις της ωχράς κηλίδας διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τις ατροφικές και τις εξιδρωματικές. Στην πρώτη περίπτωση ο μηχανισμός βλάβης περιλαμβάνει την ανάπτυξη ατροφίας, είτε των φωτουποδοχέων, είτε του μελαγχρόου επιθηλίου, της στοιβάδας που βρίσκεται κάτω από τον αμφιβληστροειδή και την ωχρά, ως υπόστρωμα. Οι εξιδρωματικές ωχροπάθειες διακρίνονται από την παρουσία υγρού/οιδήματος στις στοιβάδες του αμφιβληστροειδούς.
Παρακάτω αναφέρονται επιγραμματικά οι συνηθέστερες παθήσεις της ωχράς:
1. Ηλικιακή εκφύλιση: πρόκειται για νόσο της μεγάλης ηλικίας (άνω των 50 ετών), κατά την οποία αθροίζονται πέριξ και εντός της ωχράς συσσωρεύσεις εκφυλιστικού υλικού (drusen). Διακρίνεται σε ξηρά και υγρή μορφή. Στην πρώτη περίπτωση συνιστάται παρακολούθηση και λήψη βιταμινούχων σκευασμάτων. Στη δεύτερη περίπτωση που επιπλέκεται από ανάπτυξη παθολογικών αγγείων η θεραπεία είναι ενδουαλοειδικές ενέσεις με αντιαγγειογενετικούς παράγοντες. Ειδική κατηγορία είναι οι πολύποδες του χοριοειδούς που απαιτούν ειδική laser θεραπεία με ενδοφλέβια έγχυση φωτοευαίσθητης ουσίας (φωτοδυναμική θεραπεία).
2. Διαβητική ωχροπάθεια: πρόκειται για ανάπτυξη οιδήματος στην ωχρά κηλίδα, ως συνέπεια αλλοιώσεων των αγγείων του αμφιβληστροειδούς λόγω διαβήτη. Το κλινικά σημαντικό λεγόμενο οίδημα αντιμετωπίζεται με συνδυασμό laser και ενδουαλοειδικών ενέσεων. Τελευταία, έχει αναπτυχθεί μια νέα τεχνολογία, το υποουδικό micropulse laser για φωτοδιέγερση της ωχράς κηλίδας χωρίς πρόκληση εγκαυμάτων.
3. Οίδημα ωχράς μετά από φλεβική απόφραξη: η κεντρική φλέβα του αμφιβληστροειδούς ή οι κλάδοι της μπορούν να υποστούν απόφραξη από διάφορες αιτίες. Η απόφραξη δημιουργεί αιμοδυναμικές διαταραχές στην κυκλοφορία του αμφιβληστροειδούς, οι οποίες οδηγούν σε αιμορραγίες και οίδημα της ωχράς κηλίδας. Αντιμετωπίζεται με ενδουαλοειδικές ενέσεις, εμφυτεύματα κορτιζόνης και ενίοτε υποουδικό micropulse laser.
4. Κεντρική ορώδης χοριοαμφιβληστροειδοπάθεια: πρόκειται για νόσο της νεαρής συνήθως ηλικίας, αλλά όχι αποκλειστικά. Σχετίζεται με άγχος και η ωχρά κηλίδα προσβάλλεται λόγω παρουσίας ορώδους υγρού στον αμφιβληστροειδή. Συνήθως υποχωρεί αυτόματα εντός 3-6 μηνών, αλλά μπορεί να υποτροπιάσει ή και να αποκτήσει χρόνιο χαρακτήρα. Στις περιπτώσεις αυτές ενδείκνυται φωτοδυναμική θεραπεία ή υποουδικό micropulse laser.
5. Δυστροφίες, όπως η νόσος Stargardt η νόσος του Best: πρόκειται για κληρονομικές παθήσεις της ωχράς, όπου ευθύνονται κάποια παθολογικά γονίδια για την πρώιμη, σε νεαρή ηλικία συνήθως, βλάβη της ωχράς κηλίδας, η οποία είναι ατροφικού τύπου. Δεν υπάρχει κάποια καθιερωμένη θεραπεία, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις συνιστάται γενετικός έλεχος για την ανίχνευση του υπευθύνου γονιδίου και την εκτίμηση πιθανότητας κληρονόμησης στους απογόνους.
Διάγνωση
Όσον αφορά τη διάγνωση των παθήσεων της ωχράς, εκτός από τη βυθοσκόπηση, μια σειρά ειδικών απεικονιστικών εξετάσεων χρησιμοποιούνται, όπως:
- Οπτική Τομογραφία Συνοχής (OCT), με σάρωση της ωχράς κηλίδας με λεπτές τομές, όπου διακρίνονται όλες οι στοιβάδες του αμφιβληστροειδούς στην περιοχή της ωχράς.
- Ψηφιακή φλουροαγγειογραφία με έγχυση σκιαγραφικής ουσίας ενδοφλεβίως, για την απεικόνιση των αγγείων του αμφιβληστροειδούς. Ενδείκνυται ιδιαιτέρως στις εξιδρωματικές ωχροπάθειες.
- Αυτοφθορισμός, με ειδική φωτογράφηση του οπισθίου πόλου του βυθού, όπου απεικονίζεται το μελάγχρουν επιθήλιο. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στις δυστροφίες της ωχράς, αλλά και στις φλεγμονώδεις παθήσεις του βυθού.
- Αγγειογραφία με πράσινο ινδοκυανίνης με έγχυση σκιαγραφικής ουσίας ενδοφλεβίως επίσης. Απεικονίζεται κυρίως ο χοριοειδής, δηλαδή η στοιβάδα εν τω βάθει του αμφιβληστροειδούς.
- Ηλεκτροφυσιολογία, όπου καταγράφεται η ηλεκτρική δραστηριότητα των φωτουποδοχέων της ωχράς. Είναι απαραίτητη εξέταση για τις δυστροφίες της ωχράς κηλίδας.
- Υπερηχογραφία, για τη διάγνωση παθήσεων μη ευκρινώς ορατών κλινικά (π.χ. νεοπλάσματα του οφθαλμού).
